امروزه راهکاره اي زيادي براي کم کردن وزن پيش روي افراد وجود دارد ، مي توان گفت عده ي کثيري از کساني که دچار اضافه وزن هستند تمايل دارند که به راحت ترين شيوه ي ممکن وزن خود را کم کنند ، يکي از اين روش ها استفاده از قرص هاي لاغري است.
مساله چاقي و شيوع بالاي آن باعث شده بسياري از پژوهشگران به دنبال راه حل سريع و آسان براي حل اين مشکل باشند. بسياري از افرادي که دچار اضافه وزن هستند…
از گرفتن رژيم غذايي سالم هراس دارند يا آن را به خيال خود امتحان کرده اند و موفق نبوده اند. متاسفانه تجربه رژيم هاي مختلف و پايين و بالا رفتن وزن باعث مي شود فرد به طور کلي از کاهش وزن اصولي منصرف شود و به دنبال راه ميانبري باشد. از طرفي نياز مبرم به حل اين مشکل عام و جهاني و از سوي ديگر سودآور بودن تجارت دارو باعث تلاش بسيار براي يافتن داروهاي جادويي کاهش وزن شده است. با دکتر تيرنگ نيستاني، متخصص تغذيه و رژيم درماني و دانشيار انستيتو تحقيقات تغذيه کشور و دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در مورد داروهاي لاغري و اشتهاآور موجود در بازار و تاثير آنها گفت وگو کرده ايم.

آيا واقعا داروي لاغري وجود دارد؟
در اين زمينه تحقيقات بسيار زيادي انجام شده که ماحصل تمام آنها داروهاي متعددي است که از ? دهه پيش وارد بازار شده اند اما متاسفانه اثر هيچ يک پايدار نيست و مصرف آنها به دليل عوارضي که داشته اند، ممنوع شده است.
داروهاي لاغري بر چه اساس و مکانيسمي عمل مي کنند و چگونه باعث لاغري مي شوند؟
داروهاي لاغري به ? نوع اصلي تقسيم مي شوند؛ داروهايي که باعث کاهش دريافت مي شوند و با تاثير بر مرکز گرسنگي در مغز دريافت فرد را کاهش مي دهند. برخي از اين داروها هم دفع را افزايش مي دهند و بر جذب موادمغذي پرکالري که معمولا چربي است، تاثير مي گذارند و باعث دفع آن از طريق مدفوع مي شوند. داروهاي نسبتا جديدتري هم وجود دارند که حد فاصل اين دو هستند.


در حال حاضر هيچ داروي لاغري اي وجود ندارد که FDA آن را تاييد کرده باشد؟


سازمان غذا و داروي آمريکا (FDA) که يک مرکز معتبر از نظر تاييد ايمني و بي خطر بودن فرآورده هاي عرضه شده در زمينه پزشکي است، فقط ? دارو را در ابتدا تاييد کرد که بعد يکي از اين داروها از فهرست تاييد حذف شد. داروي اول با نام عمومي «سيبوترامين» و با نام تجاري «مريديا» يا «ردوکتيل» بود که در کشور ما هم براي دوره کوتاهي توليد شد. اين دارو کاهنده اشتها بود. داروي دوم، مهارکننده جذب چربي در روده به نام «اورليستات» است که آن هم با نام هاي تجاري مختلف از جمله «زنيکال» و «ونوستات» در داخل و خارج از کشور توليد مي شود.


چرا توليد و فروش داروي اول ممنوع شد؟
«سيبوترامين» کاهنده دريافت غذايي بود و داروي بسيار موثري به نظر مي رسيد اما نتايج تحقيقات روشن کرد عوارض بسياري براي سيستم قلبي عروقي دارد و احتمال مرگ بر اثر ناراحتي هاي قلبي عروقي را افزايش مي دهد.


يعني تنها داروي لاغري مورد تاييد در حال حاضر اورليستات است؟
بله. البته گرچه اورليستات جذب چربي را مهار مي کند اما هميشه کمک کننده نيست. بسياري از بيماراني که مشکل اضافه وزن دارند، رژيم غذايي کم چرب مي گيرند و غذاهايشان را با وسواس بسيار آبپز مي کنند اما وزنشان پايين نمي آيد زيرا مشکل چربي دريافتي نيست. اين افراد دچار بي نظمي در مصرف وعده هاي غذايي هستند و ريزه خواري مي کنند. در ضمن بعد از هر ناخنک به غذاهاي چرب نمي توان يک قرص ونوستات خورد. يعني هر فردي کانديد مناسبي براي دارودرماني نيست.


غير از ونوستات، تبليغات زيادي در مورد داروهاي لاغري در ماهواره مي شود و قفسه هاي داروخانه ها و عطاري ها هم پر از داروهاي لاغري است. بسياري از افراد نيز از مصرف اين داروها اظهار رضايت مي کنند و مي گويند وزنشان پايين آمده است. نظرتان در مورد اين داروها چيست؟


داروهاي کاهنده اشتهاي بسياري در بازار وجود دارد که تاييديه سازمان غذا و داروي آمريکا ندارند. برخي از اين داروها توليد شرکت هاي معتبر دارويي هستند که در بروشور آنها حداکثر مدت زمان مصرف ? ? ماه ذکر شده و توليد کننده اذعان داشته که حتي مصرف کوتاه مدت اين دارو مي تواند عوارض گوناگوني داشته باشد. داروهايي که در عطاري ها به فروش مي رسند يا در ماهواره تبليغ مي شوند، ترکيب مشخصي ندارند و اثربخشي آنها به اثبات نرسيده و حتي طبق مطالعه بسياري از آنها حاوي دوز بالاي سيبوترامين هستند که عوارض قلبي بسيار زيادي در پي دارد. برخي نيز ترکيب هاي متامفتامين دارند و وابستگي مي آورند. تنها دارويي که در درازمدت مي توان مصرف کرد، اورليستات است که نسل دوم آن با دوز ?? ميلي گرم وارد بازار شده است.


آيا اورليستات را بايد با نسخه پزشک تهيه کرد؟
نه، اين دارو را بدون نسخه مي توان از داروخانه خريداري کرد اما نبايد خودسرانه مصرف شود و مصرف آن حتما بايد زيرنظر متخصص تغذيه و در کنار رژيم غذايي اصولي باشد. اگر عادت غذايي اصلاح شود، هيچ نيازي به مصرف داروهاي لاغري نيست. حتي توليد کنندگان اورليستات نيز ادعا نمي کنند که فقط با مصرف اين دارو و بدون رژيم و ورزش مي توان وزن کم کرد. اگر پزشک مصرف دارو را لازم بداند، بايد زيرنظر او و در يک دوره و در کنار مصرف مکمل ها باشد تا فرد دچار هيچ کمبودي نشود.


مکمل هاي فيبري که بسياري از متخصصان تغذيه مصرف آنها را توصيه مي کنند نيز از داروهاي لاغري محسوب مي شوند؟
آنها دارو نيستند بلکه مکمل هاي غذايي اند. نتايج مطالعه هاي بسيار در مورد مکمل هاي پودري نشان داده اند، بسياري از آنها حاوي ترکيب هاي سيبوترامين هستند. غير از اينها، خيلي از آنها که مورد تاييد وزارت بهداشت هستند، فيبر بالايي دارند و با پرکردن معده احساس سيري در فرد ايجاد مي کنند. بسياري از متخصصان، مصرف اين مکمل ها را به افرادي که مي خواهند وزن کم کنند، در کنار رژيم غذايي و ورزش توصيه مي کنند و الزاما هم مصرف آنها کار بدي نيست اما اصلاح عادت هاي غذايي قدم اول و اصولي است.


پس مصرف مکمل هاي فيبري عوارضي ندارد؟
عوارض نه اما ايرادهايي به آنها وارد است مثلا اينکه اگر حجم معده فرد را بيشتر نکنند، کوچک تر هم نخواهندکرد. در ضمن مصرف اين نوع مکمل ها شايد براي خانم هاي خانه دار مفيد باشد اما براي افراد شاغل عملي نيست. هيچ مطالعه اي نيز تاکنون انجام نشده که نشان دهد فردي که به کمک مکمل هاي پودري وزن کم کرده، در درازمدت توانسته باشد وزن خود را ثابت نگه دارد.


غير از چاقي که معضلي عمومي است، بسياري از افراد از لاغري به خصوص لاغري موضعي، شکايت دارند. تعداد داروهاي افزايش دهنده اشتهايي که تبليغ مي شود هم کم نيست. در اين حوزه دارويي مورد تاييد FDA وجود دارد؟
ترکيب هايي هستند که FDA آنها راتاييد کرده است ولي چون مصرف خودسرانه آنها به صلاح نيست، درست نمي دانم نامي از آنها ببرم.


چه کساني کانديد مناسبي براي مصرف داروهاي افزايش وزن هستند؟


برخي افراد مشکل کبد، کليه و قلب و… ندارند و فقط فکر مي کنند کم اشتها هستند چون خود را با ديگران مقايسه مي کنند. در اين حالت اگر وزن فرد ثابت باشد، عرض يک سال کاهش وزن ناخواسته نداشته و به طور سرشتي کم وزن باشد، دچار سوءتغذيه نباشد و لاغري او طبيعي باشد، نيازي به درمان ندارد و مصرف داروهاي اشتهاآور برايش غيرضروري است. اگر فردي که به بيماري هاي التهابي مبتلاست يا دياليز يا شيمي درماني مي شود طي يک سال گذشته دچار کاهش وزن شده و عادت هاي غذايي اش بنا به دلايلي تغيير کرده باشد، لازم است به متخصص مراجعه کند. البته در بيشتر اين موارد تجويز داروهاي افزايش دهنده اشتها لازم نيست و با اصلاح برنامه غذايي اين مشکل برطرف مي شود. در مواردي که بيماري باعث لاغري مي شود، درمان بيماري اصلي به درمان اشتها کمک مي کند. اصلاح برنامه غذايي، افزايش تعداد وعده ها و کاهش حجم و افزايش کالري غذا به افزايش وزن کمک مي کند اما اگر کسي دچار بيماري هاي خاصي است و به اصلاح دريافت غذايي نياز دارد، مي تواند زيرنظر پزشک در کنار برنامه غذايي دارو نيز مصرف کند البته نه هر دارو، پودر يا معجوني که تبليغ مي شود. بسياري از خانم ها دچار لاغري موضعي در ناحيه شانه، سينه يا باسن هستند و براي حل اين مشکل سراغ مصرف داروهاي افزايش دهنده اشتها مي روند. مصرف داروهاي افزايش وزن که متاسفانه ترکيب بسياري از آنها تاييدنشده، حتي اگر باعث افزايش اشتها و پرخوري شود، نهايتا بافت چربي دور شکم را افزايش مي دهد که به نفع سلامت و زيبايي نيست.
در بسياري از تبليغات مي بينيم که توليدکننده پافشاري زيادي بر طبيعي بودن داروي توليدي خود و بي ضرر بودن آن دارد. اين ادعاها تا چه حد درست است؟

نبايد فکر کرد اگر ترکيبي گياهي است پس مضر نيست. تمام موادمخدر گياهي هستند بنابراين بهتر است قبل از مصرف هر دارو با پزشک مشورت شود.


آيا مصرف مکمل ها هم اشتها را زياد مي کند؟
به طور عادي مکمل ها باعث افزايش اشتها نمي شوند مگر آنکه کسي دچار کمبود باشد. به طور مثال، کمبود ويتامين هاي گروه B علايمي نظير کم اشتهايي و بي اشتهايي دارد. مکمل روي نيز به اين دليل که پرزهاي چشايي را حساس مي کند، با مکانيسم هاي ناشناخته ديگر باعث افزايش اشتها مي شود. البته مصرف مکمل نيز بايد زيرنظر پزشک باشد.