تبليغات مختلف و تصاوير پرزرق و برق هنرمندان و چهره‌هاي شاخص در قاب رسانه‌ها، تناسب اندام را به خواستي عمومي تبديل كرده است. از سوي ديگر هشدارهاي مداوم پزشكان و متخصصان در مورد آثار منفي چاقي بر سلامتي و كاهش طول عمر، افرادي را كه دچار اضافه وزن هستند، به فكر حل مشكل خود انداخته است. كسب و كارهاي مختلفي نيز براي پاسخ به همين خواست و نياز عمومي شكل گرفته‌اند؛ از سايت‌هاي اينترنتي براي فروش مجازي رژيم‌هاي غذايي و دستگاه‌هاي ورزشي خانگي گرفته تا تاسيس كلينيك‌هايي كه به ارائه خدمات تناسب اندام مي‌پردازند. بعضي از محصولات و خدماتي كه اين كسب و كارها ارائه مي‌كنند براي كاهش وزن مفيد هستند و بعضي ديگر تاثير چنداني بر لاغري و ثابت ماندن وزن ندارند.
دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه، دکتر داريوش الياس‌پور متخصص طب فيزيکي و استاد دانشگاه شهيد بهشتي، دکتر فريده توراني متخصص جراحي عمومي و پلاستيک به شما مي‌گويند كه هر كدام از روش‌هاي لاغري چه مزايا و معايبي دارند و چطور از بروز آسيب‌ها پيشگيري كنيد.
روش انتخاب بهترين رژيم غذايي
سايت‌هاي اينترنتي و نشريات يا مراجعه به متخصصان تغذيه، كلينيك‌هاي خصوصي و باشگاه‌هاي ورزشي و تناسب اندام بعضي از راه‌هاي دسترسي به انواع و اقسام رژيم‌هاي غذايي هستند. ارائه اين رژيم‌ها براي بعضي افراد كسب و كار پررونقي ايجاد كرده‌اند. به گفته دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه از نظر علمي براي كاهش وزن چند مرحله وجود دارد؛ رژيم غذايي، ورزش و فعاليت‌هاي فيزيكي، داروهاي مجاز لاغري و جراحي. به عبارت ديگر رژيم غذايي مهم‌ترين مرحله لاغري است.
اين متخصص تغذيه مي‌گويد: «يك رژيم غذايي صحيح و علمي نبايد عملكرد بدن را مختل كند، باعث گرسنگي نشود و متابوليسم بدن را به صورت منفي بر هم نزند. همچنين بايد تمام گروه‌هاي اصلي غذايي در آن گنجانده شود. اگر يك رژيم غذايي هر كدام از اين ويژگي‌ها را نداشته باشد ممكن است به سلامتي فرد آسيب بزند و ارائه آن اقدامي غيرعلمي و در بعضي موارد تجاري است.»
در رژيم غذايي مناسب براي پرهيز از گرسنه ماندن فرد هر سه وعده غذايي به همراه دو ميان وعده وجود دارد اما از حجم و كالري غذا كاسته مي‌شود. مواد غذايي مغذي، تازه و سالم از اركان چنين رژيمي است. نمي‌توان براي كاهش وزن همه افراد دستورالعمل ثابتي را تجويز كرد. هر فرد با توجه به شرايط بدني، وضعيت سلامتي و سبك زندگي خود بايد رژيم غذايي ويژه‌اي دريافت كند. مي‌توان گفت هر فرد يا مجموعه‌اي كه دستورالعمل يكساني را براي همه افراد ارائه مي‌كند، قصد فعاليت تجاري دارد و توصيه‌هاي وي علمي نيست.
چطور در خانه ورزش کنيم؟
يكي ديگر از كسب و كارهاي پررونق مربوط به كاهش وزن، فروش انواع و اقسام دستگاه‌هاي ورزشي خانگي است. اين نوع دستگاه‌ها انواع مختلفي دارند. مزيت‌هاي بعضي از آنها براي كاهش وزن بيشتر است و برخي ديگر تاثير چنداني بر لاغري ندارند. به گفته دكتر داريوش الياس‌پور، متخصص طب فيزيكي و توانبخشي و استاد دانشگاه شهيد بهشتي، دستگاه‌هايي كه تعداد محدودي از عضلات بدن را درگير مي‌كنند تاثير كمتري بر لاغري دارند اما دستگاه‌هايي كه گروه‌هاي عضلاتي بيشتري را فعال كنند و فرد بتواند بيشتر از نيم ساعت از آنها استفاده كند باعث كاهش وزن مي‌شوند. او مزيت كلي دستگاه‌هاي ورزشي را در اين نكته مي‌داند كه در شرايط آلودگي هوا ورزش در فضاي بسته بهتر از فعاليت فيزيكي در خارج از خانه است. اين روزها دستگاه‌هاي متعدد و برندهاي مختلفي در بازار دستگاه‌هاي ورزشي خانگي وجود دارد اما بازار تبليغ و فروش بعضي از آنها داغ‌تر است. دكتر داريوش الياس‌پور در مورد هريك از اين دستگاه‌ها نكاتي را بيان مي‌كند.
دستگاه‌هاي درازونشست:
چنين دستگاه‌هايي تنها در تقويت ماهيچه موثر هستند، هر چند براي همين منظور نيز راه‌ها و تكنيك‌هاي بهتري وجود دارد براي مثال فرد مي‌تواند در حالتي كه به پهلو خوابيده است به پل برود. به‌طور كلي درازونشست ورزش چندان توصيه شده‌اي نيست. اين حركت به ستون فقرات فشار زيادي وارد مي‌كند و به ويژه براي كساني كه به مشكلات كمر و ديسك گردن مبتلا هستند يا استعداد ابتلا به چنين مشكلاتي را دارند، خطرآفرين است.
تردميل:
اين وسيله از جمله دستگاه‌هاي مفيد براي كاهش وزن است چرا كه هم گروه‌هاي مختلف عضلاني را درگير مي‌كند و هم فرد مي‌تواند به مدتي بيش از نيم ساعت از آن استفاده كند. به‌طور كلي ورزش‌هاي موثر براي لاغري اغلب از نوع هوازي هستند به اين معنا كه فرد مي‌تواند به مدت بالاي 30دقيقه آنها را انجام دهد، شدت ضربان قلب فرد را به حدود 60 تا 70 درصد حداكثر ضربان قلب او مي‌رساند و بين 5 تا 7 روز در روز انجام مي‌شود. در مقابل آنها، ورزش‌هاي تقويتي قرار دارند كه گروه‌هاي عضلاني را تقويت مي‌كنند. ورزش‌هاي تقويتي تا حدي در كاهش وزن موثر هستند ولي نه به اندازه ورزش‌هاي هوازي. استفاده از دستگاه تردميل نيز نوعي ورزش هوازي محسوب مي‌شود. ضمن آنكه تردميل با فشار به استخوان‌ها، به حفظ و افزايش تراكم آنها كمك مي‌كند.
اين دستگاه محدوديت‌هايي نيز دارد از جمله آنكه به ستون فقرات، زانو و مچ پا فشار وارد مي‌كند. اگر افراد در اين مفاصل دچار مشكلاتي بوده يا به آرتروز مبتلا باشند، بايد براي استفاده از تردميل با پزشك خود مشورت كنند. بهتر است افراد بلافاصله پس از كاري طولاني و خسته‌كننده از اين دستگاه استفاده نكنند و پيش از آن استراحت كوتاهي داشته باشند. عيب ديگر تردميل اين است كه فضاي زيادي در خانه اشغال مي‌كند.
الپتيكال يا اسكي فضايي:
اين دستگاه نسبت به تردميل تاثير بيشتري بر كاهش وزن دارد چرا كه تمام مزاياي آن را دارد و علاوه بر آنها عضلات دست را نيز درگير مي‌كند. اسكي فضايي را مي‌توان براي انجام ورزش‌هاي تقويتي نيز تنظيم كرد. البته اين ورزش‌ها را نبايد به مدت طولاني انجام داد. اين دستگاه كمتر از تردميل به عضلات فشار وارد مي‌كند ولي ممكن است در بعضي افراد باعث سرگيجه و از دست دادن تعادل شود.
دوچرخه ثابت:
استفاده از دوچرخه ثابت، ورزشي هوازي است كه فرد مي‌تواند به مدت طولاني آن را انجام دهد. اين دستگاه، حجم كمتري نسبت به تردميل اشغال مي‌كند، اما يكي از محدوديت‌هاي دوچرخه ثابت اين است كه عضلات دست را به كار نمي‌گيرد. از سوي ديگر براي افرادي كه مشكلات زانو دارند، توصيه نمي‌شود چرا كه آسيب به زانو را افزايش مي‌دهد.
كلينيك‌هاي لاغري
تاسيس كلينيك‌هاي ويژه زيبايي و كاهش وزن از جمله كسب و كارهاي پررونقي هستند كه در پاسخ به خواست عمومي براي تناسب اندام شكل گرفته‌اند. دكتر وفا معتقد است بعضي از اين كلينيك‌ها مجوز قانوني دارند و كار علمي انجام مي‌دهند. در چنين موسسه‌هايي براي كاهش وزن فعاليت گروهي انجام مي‌شود و سه بخش مجزا وجود دارد؛ يك بخش رژيم غذايي ارائه مي‌كند، در بخشي ديگر روي ورزش و فعاليت فيزيكي تمركز مي‌شود و بخش سوم به ارائه مشاوره‌هاي رواني و حل مشكلات رفتاري افراد كه منجر به پرخوري و افزايش وزن مي‌شود، اختصاص دارد.
دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه:
هر چند رژيم غذايي مرحله اصلي در كاهش وزن است اما به تنهايي و بدون ورزش به سختي مي‌تواند باعث لاغري و تداوم آن شود. آخرين توصيه سازمان بهداشت جهاني اين است كه تمام افراد دو سال به بالا حداقل 25 دقيقه تا يك ساعت در روز فعاليت‌هاي ورزشي انجام دهند. كاهش و افزايش چندباره وزن، براي بدن بيشتر ضرر دارد.
معضلي كه در مورد دستگاه‌هاي خانگي وجود دارد اين است كه بسياري از اين دستگاه‌ها تنها در روزها و هفته‌هاي نخستين ورود به خانه براي افراد جذابيت دارند و پس از مدتي به دكور تبديل مي‌شوند. وي اين موضوع را مشكلي رفتاري مي‌داند و معتقد است تا زماني كه افراد برنامه و اراده‌اي قوي براي ورزش و كاهش وزن ندارند، نبايد براي خريد اين دستگاه‌ها هزينه كنند.
درباره دستگاه‌هاي لاغري موضعي بيشتر بدانيد
اين روزها در بعضي از باشگاه‌هاي ورزشي، كلينيك‌هاي خصوصي و حتي آرايشگاه‌ها، دستگاه‌هاي مختلفي براي لاغري موضعي وجود دارند كه بازارشان هم كم رونق نيست. اين دستگاه‌ها نام‌هاي مختلفي دارند مانند ال‌پي‌جي يا راديو فركوننسي آراف. فروش انواع گن‌ها و كمربندهايي كه قرار است به لاغري موضعي منجر شوند نيز از گذشته رونق داشته است.
دكتر الياس‌پور معتقد است به‌طور كلي دستگاه‌ها و وسايلي كه مدعي لاغري موضعي هستند تاثير قابل توجهي بر كاهش وزن ندارند. تنها راه موثر براي لاغري موضعي جراحي است. به گفته او اين نوع دستگاه‌ها و كمربندها معمولا به سه طريق عمل مي‌كنند؛ توليد گرما، روش‌هاي مكانيكي مانند ماساژ يا لرزش و تحريك الكتريكي. روش آخر عضلات ناحيه را فعال مي‌كند و اثري شبيه ورزش دارد اما ميزان انرژي كه با استفاده از آن مصرف مي‌شود محدود به همان ناحيه كم است و اثر قابل توجهي در لاغري ندارد.
اين متخصص طب فيزيكي توصيه مهم ديگري هم دارد: «لازم نيست به منظور لاغري ناحيه‌اي خاص از بدن، به صورت ويژه براي آن كار خاصي انجام شود. براي كاهش وزن بايد متابوليسم بدن به صورت كلي فعال باشد و گروه‌هاي مختلف عضلاني درگير شوند. با انجام ورزش‌هاي هوازي مي‌توان به چنين هدفي رسيد.»
معايب قرص‌هاي لاغري چيست؟
در شبكه‌هاي ماهواره‌اي و بعضي از مجلات داخلي مي‌توان تبليغات مختلفي از انواع قرص‌هاي لاغري ديد؛ تبليغاتي كه ادعا مي‌كنند اين قرص‌ها تاثير معجزه‌آسايي دارند و به سادگي و بدون دردسر به كاهش وزن منجر مي‌شوند.
به گفته دكتر وفا، متخصص تغذيه، بعضي از داروهاي ويژه لاغري از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مجوز دارند. اين نوع از قرص‌هاي لاغري آنزيم‌هايي را كه باعث جذب چربي در بدن مي‌شوند، مهار مي‌كنند. در نتيجه حجم زيادي از كالري‌هاي دريافتي، بدون جذب در بدن دفع مي‌شوند كه نتيجه اين امر كاهش وزن است. البته استفاده از چنين قرص‌هايي تنها با تجويز پزشك يا متخصص تغذيه مجاز است چرا ميزان و دوره مصرف اين قرص براي هر فرد با ديگران تفاوت دارد. ضمن آنكه داروهاي لاغري را نمي‌توان همزمان با بعضي ديگر از داروها استفاده كرد.
اين متخصص تغذيه مي‌گويد: «زماني پزشك يا متخصص تغذيه سراغ تجويز داروهاي لاغري مي‌رود كه فرد با وجود رعايت رژيم‌هاي غذايي و انجام فعاليت‌هاي ورزشي موفق به كاهش وزن نشده باشد و اضافه وزن او سلامتي‌اش را تهديد كند اما بسياري از قرص‌هايي كه به صورت گسترده تبليغ مي‌شوند، از وزارت بهداشت مجوز ندارند. اين داروهاي بدون مجوز، بسته به تركيبات شيميايي شان خطرهاي مختلفي براي بدن دارند اما افراد سودجو از بي‌اطلاعي مردم و خواست آنها براي تناسب اندام بهره مي‌گيرند و به صورت گسترده چنين محصولاتي را تبليغ مي‌كنند. براي مثال بعضي از انواع قديمي‌تر قرص‌هاي لاغري بدون مجوز، با اثرگذاري بر مراكز اشتها در سيستم اعصاب مركزي، مانع احساس گرسنگي مي‌شدند و سيري كاذب ايجاد مي‌كردند. اين داروها باعث آسيب به بافت‌هايي مانند قلب و كبد مي‌شدند. ضمن آنكه پس از قطع مصرف آنها نيز فرد دچار اشتهاي شديد و كاذب مي‌شد.
جراحي زيبايي در خدمت لاغري
اگر رژيم غذايي، ورزش و داروهاي مجاز لاغري كمكي به كاهش وزن نكرد، يك راه ديگر مي‌ماند؛ جراحي. دكتر فريده توراني، متخصص جراحي عمومي پلاستيك و زيبايي معتقد است كساني كه دچار چاقي عمومي هستند، مشكل متابوليسمي مانند ديابت يا تيروئيد ندارند و مواردي مانند كمبود تحرك و مصرف كالري زياد دليل چاقي آنهاست؛ مي‌توانند نامزد مناسبي براي جراحي لاغري باشند. او در اين باره مي‌گويد: «كساني كه به دليل اضافه وزن زياد و مشكلات جسمي ناشي از آن، قادر به تحرك و انجام ورزش نيستند يا به هيچ عنوان نمي‌توانند رژيم غذايي مناسب را رعايت كنند، مي‌توانند گزينه جراحي‌هاي چاقي را كه عمدتا روي معده و حجم انباري آن است، انتخاب كنند.
تعدادي از اين نوع جراحي‌ها موقت هستند و برخي اثر دايمي دارند. براي مثال جراحي بالون معده براي مدت موقتي حجم معده را كاهش مي‌دهد تا فرد سريع‌تر سير شود و بتواند حجم خوراك خود را تنظيم كند. بعد از سپري شدن مدت معين نيز بالن از معده خارج مي‌شود. البته ممكن است پس از خروج بالون از معده، چنانچه فرد نتواند حجم كالري دريافتي را كنترل كند، دوباره دچار افزايش وزن شود. به گفته اونوعي از جراحي‌هاي معده نيز اثر دايمي دارند براي مثال بخشي از معده برداشته شده يا روي خود چين مي‌خورد يا قسمتي از روده در پيوند مجدد با معده حذف شده كه در اين حالت بدن فرد قادر به جذب برخي مواد مفيد و ضروري نيز نخواهد بود و ناچار مي‌شود از برخي داروهاي مكمل استفاده كند.
در گروه ديگر، بعضي افراد هستند كه دچار چاقي موضعي هستند. آنها حداكثر حدود هفت يا هشت كيلو اضافه وزن دارند و خواسته آنها رسيدن به تناسب اندام است. اين افراد نيازي به جراحي‌هاي معده و دستگاه گوارش ندارند و مي‌توانند از جراحي‌هاي زيبايي مانند ليپوساكشن، ليپوليز، ابدومينوپلاستي (جراحي زيبايي شكم) و جراحي‌هايي كه با هدف بادي اسكالپتينگ (پيكره تراشي و جابه‌جايي چربي از يك موضع به موضع دلخواه) انجام مي‌شوند، استفاده كنند. جراحي‌هاي لاغري مانند هر عمل جراحي ديگري عوارضي دارند به ويژه كه در مورد بعضي از آنها، بيهوشي كامل ضروري است. بعضي از عوارض جراحي‌هاي لاغري مانند كبودي، درد، كوفتگي و به‌طور كلي مشكلات دوران نقاهت، گذرا هستند اما بعضي مشكلات هر چند نادر، مانند عوارض ناشي از بيهوشي يا آمبولي مي‌تواند خطرناك‌تر باشد.
گردآوري: گروه سلامت سيمرغ
www.seemorgh.com/health
منبع : مجله زندگي ايده آل